Een belofte van trouw aan activisme.
Alexandria Ocasio-Cortez, ook wel AOC, plaatste op 7 november een filmpje op haar twitteraccount. Net na haar herverkiezing voor een plek in het House of Representatives; niet met als belangrijkste boodschap een feestelijk bedankje aan al diegenen die op haar gestemd hadden, maar met een veel inhoudelijkere kern. “Year after year organizing is treated as something that is an uniquely electoral exercise.” Dat wil zeggen, er wordt net gedaan alsof stemmen de enige politieke vorm van participatie zou zijn. Het niet goed horen van de burger, weinig responsiviteit, geen oplossingen bieden voor de ongelijkheid en de ontevredenheid over de politiek, los je daar echter niet mee op. Eindresultaat: nog meer vervreemding tussen de politiek en de burger. De oplossing volgens AOC ligt in activisme, civic engagement, massaorganisaties, protesten; ‘change happens in the streets’.
Alexandria Ocasio-Cortez, een naam veel te mooi eigenlijk om af te korten, wordt door groot deel van Amerika weggezet als radicaal links. Zelfs binnen de eigen Democratische partij kan ze vanuit het centrum rekenen op veel verzet en worden haar ideeën bestempeld als gevaarlijk. Zodra het zelf-heiligverklaarde midden over de jongste vrouw ooit in het U.S. Congress (29 jaar toen ze begon), die opkomt voor universele gezondheidszorg, milieu, toegankelijker onderwijs en die strijdt tegen discriminatie en ongelijkheid, gaat roepen dat ze te links is en haar ideeën te gevaarlijk, dan weet je dat het midden niet ‘vrijheid en rechtvaardigheid voor allen’ als kerntaak ziet. In ieder geval houden zij er een verwrongen wereldbeeld op na. Als in de politiek voornamelijk oude witte mannen aanwezig zijn horen anderen inderdaad niet tot hun midden.
Dat we niet hoeven te kijken naar de Verenigde Staten als mogelijk scenario voor de vervullingen van onze maatschappelijke dromen wisten we al. Maar het obsessief kijken naar het wel en wee van de Verenigde Staten, iets wat toch de meeste Nederlanders doen, waaronder ik, zal niet zomaar stoppen. Daarom als we toch kijken naar waar de zon ondergaat, kunnen we beter de resterende lichtpuntjes benoemen. Uit de sluimerende duisternis van de Amerikaanse politiek is de oproep van Ocasio-Cortez tot activisme van de burger, een oproep die zo hard mogelijk door moet resoneren in de gehele wereld. En niet alleen in de ‘falende democratieën’ zoals Polen, Hongarije of Hongkong, waar het uiteraard ook hard nodig is. Deze landen kennen wellicht verschillende existentiële bedreigingen, maar de noodzakelijke verdediging is overal hetzelfde: burgeractivisme.
Voor Nederland geldt dit zeker niet minder. Al hebben wij toch wel heel erg geluk dat we leven in een land met zoveel relatief goedwerkende instituties. Niet alleen de rechtssystemen of politieke structuren zijn van goede kwaliteit, met name ook de cruciale beroepen, niet in de laatste plaats die beroepen die laatste tijd door de gevolgen van COVID-19 extra belicht zijn, dragen bij aan een goed functionerend land. De wetenschap en media als tegenkracht van de politiek, de zorg voor iedereen die dit nodig heeft, het onderwijs dat zich blijft inzetten voor de toekomst. Het melodietje dat het laatste jaar is afgespeeld kent u wel. Het is fijn dat ze belicht zijn, maar tegelijkertijd moeten we constateren dat die belichting in die afgelopen tijd allesbehalve iets is dat kan worden vereenzelvigd met “in het zonnetje zetten”.
Veel beroepen staan onder druk, de crisis veroorzaakt door COVID-19 treft heel veel mensen en de economie is in algehele malaise. Dit zorgt naast alle stress en problemen voor de mensen zelf, ook voor een probleem voor onze democratie. De rollen die deze beroepen hebben in ons systeem kunnen minder goed uitgevoerd worden. Maar het is niet alleen de COVID-crisis die de bovengenoemde beroepsgroepen treft, deze worden al jaren getroffen door een andere besmettelijke ziekte: het beleid en de dominantie van de politieke partijen die zichzelf het midden noemen. De bezuinigingen, deregulatie en decentralisaties die voornamelijk de begroting hebben gediend van de overheid en de financiële wereld. Het neoliberale beleid van de afgelopen veertig jaar heeft zich neergezet als apolitiek, anti-ideologisch en nog erger: als het logische centrum van de politiek.
Het midden in de politiek zie ik soms als lopen over een kronkelige weg langs een rotsachtige berg, die aan de ene (linker)kant hoog boven je uittorent en aan de andere (rechter)kant een richel met een desolate afgrond die onheilspellend naar je lonkt. Hoe veilig het ook lijkt om op de weg te blijven, er is geen zicht op waar je uiteindelijk terechtkomt. Of je ooit de top van de berg bereikt is nog maar de vraag. Je hebt net zoveel kans dat je, tergend traag, maar sneller dan je eigenlijk wilt, met de kans op vallen, op een bepaald moment helemaal beneden staat.
De aanname dat de maatschappij zoveel mogelijk aan de hand van een marktmechanisme geregeld moet worden, met de overheid slechts in de rol om dit zo goed mogelijk te laten functioneren, is niet anti-ideologisch. Het hoort al zeker niet automatisch het midden te zijn en een weg die we onbedachtzaam hadden moeten nemen. Met de marktmechanisme-oogkleppen op zullen er nooit veel verlichtende alternatieven in zicht komen. De staat kan en moet daarom een veel grotere rol innemen om vrijheid en gelijkheid te creëren. Wees gerust, het alternatief is geen verwerping van de democratie, slechts een vervanging van de gedachte dat onze democratie en onze welvaart altijd een liberale economie nodig heeft om zo prettig mogelijk te leven.
Juist voor zulke verandering is de democratie van belang. Het geeft ons de mogelijkheid tot inspraak, maar ook tot activisme. Wat zonde om één keer in de zoveel tijd stemmen als het enige hoogtepunt van onze democratie te zien. Een briefje met een kruisje in een prullenbak doen is natuurlijk nooit echt een climax waar je op hoopt. Activisme kan op vele manieren, maar het begint bij jezelf. Zoek even terwijl je een muziekje aan het luisteren bent op hoe je kunt beginnen; door een petitie te tekenen, te gaan naar een protestactie die staat voor je waarden, neem ook je vrienden mee of vertel ze erover, schrijf een stuk en deel het op sociale media.
Sociale media zeg je? Ja, want sociale media zijn niet alleen het kwaad dat ons heeft verdoemd tot inactiviteit, beperkt tot het slechts delen van dingen online die we niet goed vinden om daarna weer over te gaan op de orde van de dag. Laagdrempelig je standpunten kenbaar maken en die te herhalen, dat is nog steeds ook een kracht van sociale media. Herhaling maakt dat het blijft hangen bij mensen die het zien en het maakt je eigen standpunten steeds duidelijker voor jezelf, maar bovenal is het ook een nieuwe vorm van campagnevoeren. Cynisch kan je wel worden over de huidige woke en cancel culture die met name op de sociale media en uiteraard in de Verenigde Staten rondgaat. Het is niet de kritiek op individuen die anders zijn, vinden of doen dan jij, maar de actieve uiting van je eigen en het horen van anderen wat de verandering brengt in je leven.
Een voorbeeld van hoe sociale media en digitaal campagnevoeren kunnen helpen komt wederom van Alexandria. Ik neem aan dat ik haar zo mag noemen, nu ik haar al bijkans de hemel in heb geprezen. Een significant onderdeel van haar succes is de manier en de hoeveelheid die zij investeert in digitaal campagnevoeren. De laagdrempelige bereikbaarheid via sociale media maakt haar interactief en genereert veel aandacht. Uiteraard hebben de meeste politici tegenwoordig sociale media, maar het draait bij haar om de continue online dialoog die ze heeft met de achterban. Deze nieuwe interactiviteit is een bepaalde van vorm van progressiviteit. Haar argument is dan ook dat de ondermaatse prestaties van bepaalde kandidaten van het centrumdeel van de Democratische partij deels zijn te wijten aan slechte digitale campagnevoering.
Mogelijk heeft de kritische lezer het al eerder gedacht tijdens het lezen van dit stuk: het midden in Amerika lijkt op geen meter op dat van Nederland. Uiteraard, alles is daar groter, de bergen, de wegen, de kloven. Zij moeten meer moeite doen om de top te bereiken (“the American way”) of zij vallen veel dieper als het fout gaat. Geen weg is hetzelfde. Borrelpraat. Wat ik wil duidelijk maken is dat het politieke midden nooit en te nimmer a priori de logische weg is, deze politieke centrumpartijen en bewegingen hebben ook een eigen ideologische oorsprong. Ook al raken sommige partijen op bepaalde thema’s het dat veilige door velen geaccepteerde midden, bij andere thema’s toch zeker niet. Zeker in een meerpartijenstelsel waar bij de laatste verkiezing de grootste partij slechts 21 procent van alle stemmen kreeg, liefst vier partijen het kabinet vormen en waarvan er twee Christelijk zijn. Wat is dan het midden en wat regeert er dan eigenlijk? En namens wie? Het laat zien dat Nederland enorm verdeeld is en dat er veel ‘middens’ zijn in allerlei thema’s. Dit is geen kritiek op het meerpartijenstelsel, juist in dit systeem worden veel verschillende groepen gehoord, maar om het systeem beter te laten werken is ook meer participatie van onszelf nodig. Want wat er door ons allen ingestopt wordt, komt er ook weer uit.
Politiek activisme van de burger is dus de oplossing. Door niet slechts een keer in de zoveel tijd bepalen welke mensen je vertegenwoordigen voor heel veel verschillende thema’s, maar juist bij de thema’s die je aan het hart gaan of waar je wat van vindt, je uit te spreken. Door anderen laten weten wat voor belangen er spelen onder de bevolking creëren we zelf het midden. Afslaan van die schijnbaar veilige weg en de berg opklimmen is wat ons te doen staat. Want op de berg heb je het overzicht. Ook voor de Jonge Amsterdammer niet onbelangrijk, met genoeg jonge mensen in ons midden is deze nieuwe weg die we gaan vormen ook gewoon een gezonde bewegingsactiviteit.
Ivo Dommisse (BA Politicologie) // Geboren in 1995 in Amsterdam (Diemen)
