Het Amsterdam Van Sam#11

-Elke golf begint als rimpel, maar maakt altijd een verschil-

Keti Koti. Vroeger betekende dit voor mij naar het Oosterpark gaan en lekker eten, mensen met de prachtigste en kleurrijkste kleding bekijken en genieten van optredens met traditionele dans en muziek. Een en al gezelligheid. Maar pas sinds een paar jaar besef ik me waar deze dag voor staat. Nu besef ik me dat ik toen nog maar een fractie wist van wat ik nu weet. Het blijft moeilijk om volledig te bevatten wat voor leed hieraan vooraf ging en er nog steeds in de wereld heerst onder een groot deel van de wereldbevolking. Op 1 juli 1863 werd de slavernij afgeschaft in het Nederlandse koninkrijk. Desondanks moesten de ‘bevrijde’ slaven in Suriname en op de Nederlandse Antillen nog tien jaar gedwongen op contractbasis doorwerken op de plantages. Hierbij kregen de slavenhouders een vergoeding voor het verlies aan ‘bezit.’ De bevrijde slaven kregen echter nooit iets ter compensatie voor hun leed.

Dit jaar was er geen groot publiek aanwezig bij Keti Koti, de Nationale Herdenking van het Slavernijverleden, maar daarom is het niet minder relevant. Juist nu is het extra relevant om hier bij stil te staan. Zoals Femke Halsema aangaf tijdens haar speech: ‘De protesten van afgelopen maand hebben laten zien dat het kleine groepje van activisten dat al jarenlang het onrecht bestrijd en confronterende gesprekken aan durfde te gaan nu is uitgegroeid tot een onstuitbare volksbeweging.’ Waar het gesprek eerst nog vooral ging over de niet nageleefde coronamaatregelen op de Dam of over die enkele uitspraak van Akwasi tijdens zijn passievolle en opzwepende speech, gaat het gesprek nu meer over de daadwerkelijke standpunten van deze beweging. Juist in een tijd waarin over de wereld protestacties zijn tegen het institutionele racisme is het extra belangrijk om te herdenken en te erkennen wat er is gebeurd in de geschiedenis.

Stap voor stap komt die erkenning er. Het Amsterdam Museum besloot vorig jaar de misleidende term ‘Gouden Eeuw’ te schrappen uit haar tentoonstellingen. Dit jaar worden er in de Canon van Nederland twee vensters opgenomen die verband hebben met het slavernijverleden, de verzetsheld Anton de Kom en Keti Koti. Ook wordt er gepraat over het aanpassen van de geschiedenisboeken op middelbare scholen. Volgens Anton de Kom erg belangrijk voor de emancipatie van de zwarte bevolking want er is ‘geen beter middel om het minderwaardigheidsgevoel bij een ras te kweken dan geschiedenis onderwijs waarbij uitsluitend de zonen van een ander volk worden genoemd en geprezen.’ Dat is jarenlang wel het geval geweest in het Nederlandse onderwijs. Vele geschiedenisboeken stammen nog van decennia terug. Door al vroeg kinderen het ware verhaal te vertellen, komt er een beter onderling begrip tussen culturen. Op die manier zetten we een goede stap in het verdrijven van racisme uit Nederland.

Naast onderwijs is de politiek ook een belangrijke factor in het creëren van onderling begrip. De Tweede Kamer had juist nu een goed gebaar kunnen maken, maar de langverwachte excuses voor de rol die Nederland had in de slavenhandel bleef echter ook dit jaar weer uit. Volgens Rutte zou dit leiden tot teveel polarisatie in ons land. In mijn ogen is die polarisatie er al en gaat die ook niet veranderen door excuses te doen. Je kan er wel een hoop mensen blij mee maken. Al heb ik ook al interviews gezien met Nederlanders met Surinaamse roots die niet meer zitten te wachten op excuses van Rutte. Als het onder druk moet gebeuren, voelt het niet gemeend. Misschien dat een volgende premier het beter kan doen. Het kabinet stemde wel in met het verzoek van D66 en de Christenunie om van 2023 een herdenkingsjaar voor de slavernij te maken. Dan is het 150 jaar geleden dat de slaven echt vrij waren (1873). Misschien dat dan ook het juiste moment is om van Keti Koti een nationale vrije dag te maken net als 5 mei. Want het trans-Atlantische slavernijverleden is een gedeeld verleden voor het hele land.

De aandacht voor het probleem is er, maar om het (institutionele) racisme echt aan te pakken zal iedereen zijn steentje bij moeten dragen. We kunnen niet alleen wachten totdat de politiek een paar wetten aanpast of toevoegt. Het is belangrijk om ook bij jezelf na te gaan wat jij kan veranderen. En dan bedoel ik niet dat je meteen de straat op moet gaan en ook moet gaan protesteren. Kleine veranderingen helpen ook. Je zou al kunnen beginnen met te letten op hoe je iets benoemt. Heb het niet meer over de Gouden Eeuw, maar de zeventiende eeuw. Ik moet eerlijk bekennen dat ik zelf ook nog moeite heb met het benoemen van huidskleuren. Blank en donker kan niet aangezien blank met goede en reine dingen wordt geassocieerd en donker juist met slechte en duistere dingen. Maar zwart en wit vind ik zelf ook vreemd om te gebruiken. Want ook dat zijn tegenstellingen. Degene die ik hierover sprak maakt het niet veel uit, maar iemand anders kan het wel weer als beledigend ervaren. Het beste is om hierover in gesprek te gaan met  zwarte mensen en vragen wat zij zelf daarover denken.

Verder is het belangrijk om mensen in je omgeving te corrigeren die een racistisch getinte opmerking maken, of die nu als grap bedoeld is of niet. Maak mensen er bewust van dat zoiets kwetsend kan zijn. Soms lijkt iets onschuldig, maar zorgt het er wel voor dat mensen minder lekker in hun vel gaan zitten. Probeer die toon te veranderen. Het is trouwens ook niet verkeerd om te erkennen dat jezelf anders hebt gedacht. Je groeit als mens en je gedachtes groeien mee. Ik heb mezelf ook wel eens betrapt op het generaliseren van bevolkingsgroepen of het maken van racistisch getinte grappen. Nu ben ik me er bewust van wat het kan aanrichten en zal ik het niet nog eens doen. Of althans proberen niet te doen. Dit waren enkele voorbeelden van kleine stapjes waarmee je zelf een verschil kan maken. Ze lijken klein, maar zoals Marco Borsato zong: ‘Elke golf begint als rimpel, maar maakt altijd een verschil.’

Sam Verkerk (BA Geschiedenis) // Geboren in 1994 in de Pijp in Amsterdam

Sam neemt je eens in de twee weken mee op (tijd)reis in zijn columns over Amsterdam

Page header en uitgelichte afbeelding: © Aaron Yemane